Επιστολή της Ιεράς Συνόδου στον Πρόεδρο Μπαρόζο

“Aθήνησι 13η Οκτωβρίου 2011

«τη φιλαδελφία εις αλλήλους

φιλόστοργοι, τή τιμή αλλήλους προηγούμενοι» (Ρωμ. 11, 10-11)

Προς

Τον Εξοχώτατο

κ. José Manuel Durão Barroso,

Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Βρυξέλλες.

Εξοχώτατε Κύριε Πρόεδρε,

Επικοινωνούμε σήμερα μαζί σας, στα πλαίσια ενός «ανοιχτού, διαφανή και τακτικού» διαλόγου, όπως αυτός ορίζεται στο Άρθρο 17 της Συνθήκης της Λισσαβόνας, το οποίο στο πλαίσιο του δημοκρατικού γίγνεσθαι, δίνει τη δυνατότητα στις Εκκλησίες να αρθρώνουν λόγο για θέματα, που αφορούν τους ευρωπαίους πολίτες. Και η Δημοκρατία δεν κρίνεται μόνο από την ελευθερία και τη διακίνηση των πολιτικών ιδεών αλλά και από το διάλογο των πολιτισμών, των κοινωνικών τάξεων και των ομάδων.

Η Ευρώπη, και ιδιαιτέρως η Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 Κρατών-μελών και σύντομα των 28 Κρατών-μελών με την είσοδο της Κροατίας, στην ιστορία ολόκληρου του ανθρωπίνου γένους, ενέπνευσε με τις πνευματικές δυνάμεις της προτάσσοντας ένα πολύτιμο κοινωνικό μοντέλο συνύπαρξης των λαών με πανανθρώπινη εμβέλεια.

Δυστυχώς όμως σήμερα ο σύγχρονος ευρωπαϊκός πολιτισμός διέρχεται μία νέα κρίση, την οποία θα ονομάζαμε κρίση αξιοπιστίας της πολιτικής και των πολιτικών προσώπων, κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στους θεσμούς και μάλιστα τους ευρωπαϊκούς. Οι αιτίες που αναφέρονται είναι πολλές, από τη διάβρωση της οικογένειας, τον καταναλωτισμό και τα ατομικά δικαιώματα μέχρι τον οικονομικό φιλελευθερισμό και την εισοδηματική ανισότητα.

Δεν διαφεύγει της προσοχής μας το γεγονός ότι ο ελληνικός λαός, αλλά και πολλοί άλλοι ευρωπαίοι πολίτες, αγωνιωδώς απευθύνονται στους κυβερνώντες, αλλά και στην εκκλησιαστική ηγεσία, αναγνωρίζοντας ότι και εμείς έχουμε, στο μέτρο που μας αναλογεί, ευθύνη για την υπάρχουσα κρίση. Η αδιαφάνεια, το εύκολο κέρδος, η προσβολή των θεσμών, η ύβρις και η ασέβεια κατά του κράτους και των νόμων, οι αλόγιστες διεκδικήσεις αποτελούν μέρος της σημερινής κοινωνίας.

Η Ορθόδοξος Εκκλησία της Ελλάδος παρακολουθεί αγρύπνως τις παγκόσμιες αυτές εξελίξεις. Στρέφουμε την προσοχή μας και τη σκέψη μας στη σημερινή κρίση έχοντας συναίσθηση ότι καμία λατρευτική σύναξη η θρησκευτική κοινότητα δεν μπορεί να υπάρξει εάν δεν διακονεί πρωτίστως τον άνθρωπο, την εικόνα του Θεού, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας, θρησκείας η εθνικότητας η άλλης ιδιαιτερότητας στο εξόχως πολυπολιτισμικό περιβάλλον της Ευρώπης· «ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ˙ πάντες γάρ υμείς είς εστε εν Χριστώ Ιησού» (Γαλ. 3,28 -29).

Ο Χριστιανισμός, όπως και κάθε άλλη θρησκευτική κοινότητα, δεν μπορεί να κλείνει τα μάτια του απέναντι στα τεράστια προβλήματα ολοκλήρου της ανθρωπότητας, τα οποία δεν είναι μόνον οικονομικά και πολιτικά, αλλά προπάντων ηθικού χαρακτήρα, λόγω των πολλαπλών ηθικών διλημμάτων, τα οποία συνεχώς εγείρει η πολυπλοκότητα της σύγχρονης οικονομικής κατάστασης ανά την οικουμένη. Και λέγοντας ηθική προσέγγιση αναφερόμαστε στο δικαίωμα του κάθε ευρωπαίου πολίτη στην εργασία, την τίμια ανθρώπινη δραστηριότητα, το σεβασμό στο ανθρώπινο πρόσωπο, τη σημασία των διαπροσωπικών σχέσεων, την ευθύνη προς τους άλλους, αλλά και για την πορεία ολόκληρης της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

Ο ελληνικός λαός είναι ένας υπερήφανος λαός που συνέβαλε τα μέγιστα στην ευρωπαϊκή πορεία. Σήμερα θυσιάζεται, αμφισβητείται η ιστορία του και οι εταίροι επιφυλάσσονται έναντι της Ελλάδος και του ιδίου του ελληνικού λαού. Είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς το αίσθημα πνιγμού που διακατέχει την πλειοψηφία των συμπολιτών μας. Ποιός μπορούσε να φαντασθεί ότι ο υπέροχος ελληνικός λαός, που προσέφερε με τον πολιτισμό του στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, σήμερα θα διασύρεται παγκοσμίως;

Απέναντι στην οικονομική κρίση η Εκκλησία μας δεν μπορεί να ανεχθεί καμία είδους πτώχευση, πρωτίστως όμως δεν συγχωρεί την πτώχευση των αξιών, δεν μπορεί να αποδεχθεί καμία είδους χρεωκοπία, πρωτίστως όμως δεν μπορεί να εθελοτυφλεί στην χρεωκοπία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Τα ίδια τα επίσημα κείμενα τονίζουν ότι «η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας …» (Άρθρο 2, Συνθήκη της Λισσαβόνας).

Δεν μπορούμε λοιπόν να ελπίζουμε σε μία κοινωνία όπου δεν επικρατεί η κοινωνική δικαιοσύνη. Ο άνθρωπος, ο ευρωπαίος πολίτης, δεν μπορεί να εκλαμβάνεται από τους διαχειριστές της οικονομικής κρίσης ως ένας λογιστικός αριθμός. Είναι σκάνδαλο οι ευρωπαίοι ηγέτες να μην λαμβάνουν υπόψη τους τις κραυγές των απλών πολιτών και να απειλούνται οι ίδιοι οι πολίτες της Ευρώπης ως αναλώσιμα προϊόντα.

Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η αύξηση της απελπισίας, της απόγνωσης, της συρρίκνωσης της εθνικής κυριαρχίας, της διάσπασης της οικογένειας, η πλήρης απομόνωση των αδύνατων κοινωνικών ομάδων (ΑμΕΑ, μετανάστες, τρίτη ηλικία κ.λπ.), ο πολλαπλασιασμός της φοβίας και τελικώς η δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς ηθικούς κανόνες. Ως Εκκλησία δεν μπορούμε να αποδεχθούμε αυτό το κοινωνικό μοντέλο. Δεν μπορούμε να δεχθούμε την αλλοίωση του ευρωπαϊκού κεκτημένου μας με την υιοθέτηση των κανόνων των απρόσωπων χρηματοπιστωτικών αγορών και των οίκων αξιολόγησης.

Η κατάσταση αυτή μας οδηγεί πλήρως στη διάσπαση της κοινωνικής συνοχής, αποκλείοντας κάθε είδους σύγκλιση προς το ευρωπαϊκό όραμα των ιδρυτών της.

Εξοχώτατε Κύριε Πρόεδρε,

Στην πρόσφατη ετήσια ομιλία σας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τονίσατε ότι η Ευρώπη μπορεί να έχει ένα μέλλον εάν επανοικοδομήσουμε την εμπιστοσύνη, τη σταθερότητα, την ανάπτυξη και την πολιτική βούληση (Στρασβούργο, 28.09.2011). Συμφωνούμε μαζί σας αλλά χρειάζεται και κάτι ακόμη. Απαιτείται μία εμβάθυνση στην πνευματική μας κληρονομιά « Αρα ουν, αδελφοί, στήκετε, και κρατείτε τας παραδόσεις ας εδιδάχθητε είτε δια λόγου είτε δι' επιστολής ημών» (Β' Θεσ. 2,15-16), ώστε να προκύψει μία νέα ιεράρχηση των αξιών, με σκοπό να τονισθεί η ανάγκη της αλληλεγγύης, η μη εγκατάλειψη του ευρωπαϊκού οράματος και η επιτακτική ανάγκη μετατροπής της οικονομικής ένωσης σε αμιγώς πολιτική.

Τα σημερινά ερωτήματα πρέπει να επικεντρώνονται στο «solidaritatus interna et externa» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μόνο με αυτό τον τρόπο είναι εφικτή η υπέρβαση των υφισταμένων πολιτιστικών διαφορών και η δημιουργία ενός κοινού χώρου εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης «αλλήλων τα βάρη βαστάζετε, και ούτως αναπληρώσατε τον νόμον του Χριστού» (Γαλ. 6,2).

Γνωρίζουμε την ευαισθησία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τις σημαντικές αυξήσεις του Προϋπολογισμού (2014-2020) για τα εκπαιδευτικά θέματα.

Πιστεύουμε ότι όλα τα θεσμικά ευρωπαϊκά όργανα θα πρέπει να στραφούν προς την Παιδεία των ευρωπαίων πολιτών και δη των νέων, στηρίζοντας προγράμματα αλλαγής του τρόπου ζωής και τη δημιουργία μιας κοινωνίας προσώπων και αλληλεγγύης, όπως αυτά περιγράφονται στη Χάρτα των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο «περί αλληλεγγύης» Κεφάλαιο (Συνθήκη της Λισσαβόνας, Άρθρα 27-38). Επιθυμούμε μία Παιδεία που θα περάσει από τον ασύνετο νεοπλουτισμό στην αξιοπρεπή λιτότητα και ολιγάρκεια.

Στην υιοθέτηση μιας νέας οικονομικής ανθρωπολογίας που δεν βασίζεται στην κατανάλωση αλλά στο «ουκ έστι χρεία», μιας κοινωνίας που δεν θα βασίζεται στον ανταγωνισμό και τις αντιπαλότητες αλλά στην συνύπαρξη των πολιτών της Ευρώπης. Επιθυμούμε ο κοινός οίκος της Ευρώπης να λειτουργήσει περισσότερο ως οικογένεια που κατανοεί τις δυσκολίες των μελών της και δεν καταδικάζει τα μέλη της στην απομόνωση· «εντολήν καινήν δίδωμι υμίν ίνα αγαπάτε αλλήλους, καθώς ηγάπησα υμάς ίνα και υμείς αγαπάτε αλλήλους» (Ιω. 13,34-35). Στην προσπάθεια αυτή θα μας βρείτε δίπλα σας.

Τόσο κατά το πρόσφατο παρελθόν όσο και σήμερα η Εκκλησία της Ελλάδος συνέβαλε με τις προσπάθειές της στην επιτυχία του ευρωπαϊκού οράματος. Η παρουσία μας στις Βρυξέλλες με την Αντιπροσωπεία μας επιβεβαιώνει την βούλησή μας για συνέχιση της προσπάθειας αυτής.

Εξοχώτατε Κύριε Πρόεδρε,

Όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν καταγγελτικές κραυγές, που εξυπηρετούν την εκτόνωση και εντείνουν την πόλωση και τον διχασμό. Είναι οι προσωπικές μας αγωνίες και πιστεύουμε αγωνίες όλων των πολιτών της Ευρώπης. Ζητούμενο είναι η ενότητα της Ευρώπης. Δεν επιθυμούμε απλώς να θεραπεύσουμε η να προλάβουμε τυχόν βίαιες εξελίξεις στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, αλλά να προλάβουμε κυρίως την ανθρώπινη ασέβεια και τον παραλογισμό ενός νέου κοινωνικού μοντέλου που δεν έχει τίποτα το κοινό με την ιστορία της Ευρώπης. Η κρίση που απειλεί ολόκληρη την ανθρωπότητα χρειάζεται νηφάλια διάγνωση.

Η θεραπεία της πρωτοφανούς κρίσης που βιώνουμε στις ημέρες μας απαιτεί μία συστηματική προσέγγιση με κοινωνική ευαισθησία και αίσθημα δικαίου, αλλά και την ενίσχυση των ηθικών αντισωμάτων για να μην είναι προσωρινά τα αποτελέσματα της θεραπείας.

Πιστεύουμε ότι η κρίση αυτή μπορεί να αποτελέσει την απαρχή για μία καλύτερη και πιο ανθρώπινη Ευρώπη, η οποία δεν θα ασχολείται μόνο με χρηματιστηριακούς αριθμούς και ομόλογα, αλλά θα σέβεται τις ανθρώπινες αξίες, για τις οποίες κοπίασαν τόσον οι προκάτοχοί σας όσο και εσείς προσωπικώς «ο δε αποκριθείς είπε· γέγραπται, ουκ επ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ επὶ παντί ρήματι εκπορευομένω δια στόματος Θεού» (Ματθ. 4,4-5).

† Ο Αθηνών Ι Ε Ρ Ω Ν Υ Μ Ο Σ, Πρόεδρος

Ο Αρχιγραμματεύς

† Ο Διαυλείας Γαβριήλ

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΕΙΣ:

1. Εξοχώτατο κ. Herman Van Rompuy,

Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

2. Εξοχώτατο κ. Mr Jerzy Buzek,

Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Βρυξέλλες".